Gepost door Daan Breederveld
‘Eigen regie’ is niet voldoende om burn-out te voorkomen
Door Daan Breederveld en Peter Henk Steenwijk
De beroepsvereniging voor bedrijfsartsen, NVAB, vond dat de oude aan vervanging toe was. Want afgelopen jaren is er op de werkvloer veel veranderd, onder meer door digitalisering en flexibilisering, wat nieuwe vormen van stress met zich meebrengt. Bovendien is er vanuit de wetenschap meer bekend geworden over burn-out, tot nu vooral een ziekte voor de media en de borreltafel.
Een van de oplossingen die nu genoemd worden in de nieuwe richtlijn is: eigen regie. Gesteund door deze nieuwe richtlijn worden bedrijfsartsen aangemoedigd breder te kijken naar werkstress dan ze gewend waren. Keken ze tot op heden vooral naar de fysieke klachten, nu wordt burn-out ook opgevat als een maatschappelijk probleem, onder meer veroorzaakt doordat werknemers in het werkproces steeds minder ruimte krijgen voor het maken van eigen keuzes. Er lijkt een verband te bestaan tussen aan stress gerelateerde aandoeningen en het gebrek aan eigen regie. Daardoor ervaren werknemers in toenemende mate een gebrek aan controle en vragen zich vaker af wat het nut is van het werk dat zij doen.
Eigen regie
Regie is een leenwoord, in het Frans betekende régie al eeuwen ‘leiding in theater’. Het woord heeft nu vooral betrekking op leiding geven en besturen. Het woordenboek spreekt over ‘exploitatie e.d. namens of door de overheid.’ Of algemener: ‘leiding of coördinatie van een complex proces, evenement e.d.’. Vandaar ook de relatie met het woord ‘regeren’.
In de nieuwe richtlijn voor bedrijfsartsen ziet men nadrukkelijk de ‘eigen regie’ als oplossing. Duidelijk is dat de werknemer zelf de regie moet voeren. Dat klinkt stevig en eenduidig: regie voeren over je eigen leven.
Maar wie wat langer naar deze zin kijkt, stuit op iets vreemds. Want als ik mijn eigen leven bestuur, wie bestuurt er dan eigenlijk wie? Wie voert hier de regie over wie? Voer ‘ik’ de regie over ‘mijzelf’?
Zinvol werk
Dit lijkt ons al lastig voor gezonde volwassenen, maar nog ingewikkelder voor de gestreste werknemer. Al helemaal wanneer er sprake is van ziekteverzuim, aangezien dan al snel anderen de zieke werknemer zullen voorschrijven wat er wanneer moet gebeuren, gesteund door de Wet Verbetering Poortwachter. Regie alleen lijkt in een dergelijke dynamiek onvoldoende soelaas te bieden.
Nog belangrijker dan de vraag of je wel de regie over jezelf kúnt voeren, lijkt ons de vraag waar die wens naar eigen regie vandaan komt. Werknemers willen vooral dat het werk wat ze doen bijdraagt, nut heeft. Ze zoeken in toenemende mate naar werk dat aansluit bij hun eigen systeem van normen en waarden. Daarnaast verlangen ze naar een fijne werkplek, met leuke collega’s, waar het lekker ruikt, het er mooi uit ziet. Teambesprekingen die ergens over gaan en niet langer duren dan nodig.
Laten dit nu juist onderdelen zijn die volgens ons bepalen of mensen écht zin ervaren in hun werk. En deze onderdelen kunnen stuk voor stuk houvast bieden in een dialoog die de verschillende partijen op de werkvloer tot nu toe kennelijk nog niet bij elkaar weet te brengen. Waarschijnlijk omdat het begrippenkader van werkstress zo veel weerstand oproept. Praten over werkstress nodigt uit tot het innemen van standpunten; praten over zingeving doet dat niet.
Depressie
Burn-out en (milde) depressie worden veel met elkaar in verband gebracht. Soms is het echt lastig onderscheid te maken tussen beide. De symptomen lijken op elkaar en patiënten presenteren zich op eenzelfde manier. Depressieve mensen stellen zich niet zelden de vraag wat nog zin heeft in het leven. Burn-out brengt mensen tot het onderzoeken van de zin in het werk.
De nieuwe richtlijn psychische klachten van de bedrijfsarts heeft als belangrijk uitgangspunt het begrip ‘positieve gezondheid’ van Machteld Huber, die ook de WHO inspireerde voor de nieuwe definitie van gezondheid. Het model van Huber beschrijft zes dimensies, waaronder zingeving. Toch vult de nieuwe richtlijn voor bedrijfsartsen de dimensie van zingeving maar voor een heel klein deel in. Dat is niet verwonderlijk.
Zingeving is voor velen namelijk een vaag begrip, dat geassocieerd wordt met religie of spiritualiteit – dat zie je ook terug in de beschrijving van Huber over zingeving. Maar zingeving kan breder zijn, het dagelijks werk betreffen. Zin is volgens ons juist concreet: hoe ziet de werkplek eruit, de kantine, hoe zijn de collega’s, het uitzicht, wat zijn je taken, word je gewaardeerd, doe je waardevol werk? Wie die vragen actief gaat beantwoorden, en met de antwoorden aan de slag gaat, neemt de regie over zijn werk in handen, en maakt zin.